Böbrek İflası (Son Dönem Böbrek Yetmezliği) Nedir?
Böbrek iflası, tıbbi olarak son dönem böbrek yetmezliği (ESRD) olarak adlandırılır ve böbreklerin işlevlerinin %85-90'ını kalıcı olarak kaybettiği, hayatı tehdit eden bir durumdur. Böbrekler artık kanı yeterince temizleyemez, sıvı ve elektrolit dengesini sağlayamaz, bu da vücutta bir dizi ciddi değişiklik ve semptomun ortaya çıkmasına neden olur.
Böbrek İflasında Vücutta Meydana Gelen Değişiklikler ve Belirtiler
- Atık Maddelerin ve Toksinlerin Birikmesi (Üremi): Böbrekler, üre, kreatinin ve amonyak gibi nitrojenli atık ürünleri vücuttan uzaklaştıramaz. Bu maddelerin kanda birikmesine üremi denir ve aşağıdaki sorunlara yol açar:
- Şiddetli halsizlik, yorgunluk ve enerji kaybı.
- Bilinç bulanıklığı, konsantrasyon güçlüğü, uyku hali ve ileri durumlarda koma.
- Mide bulantısı, kusma, iştah kaybı ve kilo kaybı.
- Kaşıntı (pruritus) ve ciltte sarımsı-kahverengi bir renk değişikliği.
- Sıvı Dengesizliği (Hipervolemi): Böbrekler idrar üretemez veya çok az üretir. Bu, vücutta aşırı sıvı birikmesine (ödem) neden olur.
- Bacaklarda, ayak bileklerinde ve yüzde şişlik (ödem).
- Nefes darlığı (akciğerlerde sıvı birikmesi - pulmoner ödem nedeniyle).
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon) ve kalp yetmezliği riskinde artış.
- Elektrolit Dengesizlikleri:
- Hiperkalemi: Kanda potasyum seviyesinin yükselmesi. Bu, kalp atışlarında düzensizliğe (aritmi), kas güçsüzlüğüne ve ani kalp durmasına neden olabilir.
- Hipokalsemi ve Hiperfosfatemi: Kanda kalsiyumun düşmesi ve fosforun yükselmesi. Bu, kemik ağrılarına, kemiklerin zayıflamasına (renal osteodistrofi) ve kaşıntıya yol açar. Ayrıca vücut, kalsiyumu dengelemek için onu kemeklerden çeker, bu da kemikleri daha da zayıflatır.
- Asit-Baz Dengesinin Bozulması (Metabolik Asidoz): Böbrekler kandaki asitleri yeterince atamaz. Bu, kanın asidik hale gelmesine neden olur. Metabolik asidoz, kemik erimesini hızlandırır, kas yıkımını artırır ve genel durumu kötüleştirir.
- Anemi (Kansızlık): Sağlıklı böbrekler, kemik iliğine kırmızı kan hücresi (eritrosit) yapımı için sinyal veren "eritropoietin" (EPO) adlı bir hormon üretir. Böbrek iflasında bu hormon yeterince üretilemez, bu da şiddetli kansızlığa neden olur. Anemi, aşırı yorgunluk, nefes darlığı, soluk cilt ve çarpıntıya yol açar.
- Kardiyovasküler Sistem Sorunları: Yüksek tansiyon, sıvı yüklenmesi, anemi ve elektrolit dengesizlikleri kalp ve damar sistemine aşırı yük bindirir. Kalp krizi, kalp yetmezliği, felç (inme) ve perikardit (kalbi saran zarın iltihabı) riski büyük ölçüde artar.
- Sindirim Sistemi Problemleri: Üremi, mide ve bağırsakları da etkiler. İştahsızlık, mide bulantısı, kusma, ağızda metalik bir tat ve ileri durumlarda mide-bağırsak kanamaları görülebilir.
- Sinir Sistemi ve Kas Sistemi Etkilenmesi:
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma hissi (periferik nöropati).
- Kas seğirmeleri, kramplar ve kas güçsüzlüğü.
- Konsantrasyon bozukluğu, hafıza problemleri ve nöbetler.
- Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: Böbrek iflası olan kişilerde bağışıklık sistemi zayıflar, bu da enfeksiyonlara (örneğin idrar yolu enfeksiyonu, zatürre) daha yatkın hale gelmelerine neden olur.
- Cinsel İşlev Bozuklukları: Erkeklerde erektil disfonksiyon (iktidarsızlık), kadınlarda adet düzensizlikleri ve cinsel istekte azalma görülebilir.
Sonuç ve Tedavi
Böbrek iflası, tedavi edilmezse ölümcüldür. Vücutta meydana gelen bu değişiklikler, hayati tehlike oluşturur. Bu aşamada, yaşamı sürdürmek için böbreklerin işlevini yerine getiren tedaviler gerekir. Bu tedaviler şunlardır: - Diyaliz: Kanın yapay bir makine ile temizlendiği (hemodiyaliz) veya karın boşluğundan süzüldüğü (periton diyalizi) bir tedavi yöntemidir. Atık maddeleri ve fazla sıvıyı uzaklaştırır.
- Böbrek Nakli: En etkili ve uzun vadeli çözümdür. Donörden (canlı veya kadavra) alınan sağlıklı bir böbreğin hastaya nakledilmesi işlemidir.
Bu tedaviler olmadan, böbrek iflası durumunda vücutta biriken toksinler ve dengesizlikler kısa sürede hayati organların iflasına ve ölüme neden olur. |
