Böbrek yetmezliği hangi tetkiklerle tespit edilir?

Böbrek yetmezliğinin teşhisi, genellikle bir dizi laboratuvar ve görüntüleme testinin kombinasyonu ile konulur. İşte bu tetkiklerin ana başlıkları:

Bu testler, kandaki atık ürünlerin seviyelerini ölçerek böbreklerin filtreleme işlevini değerlendirir.

• Serum Kreatinin Testi: Kreatinin, kas metabolizmasının bir atık ürünüdür. Sağlıklı böbrekler bu maddeyi kandan süzer ve idrarla atar. Böbrek fonksiyonu bozulduğunda kandaki kreatinin seviyesi yükselir.
• Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR): Bu, böbreklerin dakikada ne kadar kanı filtrelediğini tahmin eden bir hesaplamadır. Genellikle kandaki kreatinin seviyesi, yaş, cinsiyet ve ırk gibi faktörler kullanılarak hesaplanır. GFR, böbrek hastalığının evresini belirlemede altın standarttır.
• Kan Üre Nitrojeni (BUN) Testi: Üre, vücuttaki proteinlerin parçalanması sonucu oluşan bir atık üründür. Böbrekler iyi çalışmadığında BUN seviyesi artar.
• Elektrolit Seviyeleri: Böbrek yetmezliğinde sodyum, potasyum, kalsiyum ve fosfor gibi elektrolit dengesizlikleri sık görülür. Özellikle yüksek potasyum (hiperkalemi) hayatı tehdit edebilir.

Bu testler, idrarın fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyerek böbrek hasarının varlığını ve nedenini araştırır.

• İdrar Tahlili (Tam İdrar Tahlili - TİT): İdrarda anormal miktarda protein (proteinüri), kan (hematüri), beyaz kan hücresi veya bakteri olup olmadığını kontrol eder. Protein kaçağı, böbrek hasarının erken bir belirtisidir.
• 24 Saatlik İdrar Toplama Testi: Hastadan 24 saat boyunca tüm idrarı toplaması istenir. Bu test, idrarla atılan toplam protein miktarını veya kreatinin klirensini (böbreklerin kreatinini ne kadar iyi temizlediğini) ölçmek için kullanılır.
• İdrar Mikroskobisi: İdrar sedimentinin mikroskop altında incelenmesidir. Böbrek hastalığına işaret eden kırmızı ve beyaz kan hücreleri veya silindir adı verilen hücre kümeleri aranır.

Bu testler, böbreklerin yapısını, boyutunu ve herhangi bir tıkanıklık olup olmadığını değerlendirir.

• Renal Ultrason (Böbrek Ultrasonu): Ses dalgaları kullanılarak böbreklerin görüntüsü oluşturulur. Böbreklerin boyutu, şekli, kistler, tümörler veya idrar akışını engelleyen tıkanıklıklar (örneğin böbrek taşı) tespit edilebilir. Ağrısız ve radyasyon içermeyen bir yöntemdir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Daha detaylı görüntüler sağlar. Özellikle böbrek taşlarını ve diğer yapısal anomalileri tespit etmede oldukça etkilidir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): BT'ye alternatif olarak, özellikle kontrast maddeye (boyalı ilaç) alerjisi olan hastalarda kullanılabilir.

Bu, böbrek yetmezliğinin kesin nedenini ve hasarın ciddiyetini belirlemek için yapılan en ileri tetkiktir.

• Böbrek Biyopsisi: Lokal anestezi altında, ince bir iğne ile böbrek dokusundan küçük bir örnek alınır. Bu örnek mikroskop altında incelenerek hastalığın tipi (örneğin glomerülonefrit) ve böbrekteki skar dokusu miktarı belirlenir. Bu, tedavi planını şekillendirmede kritik öneme sahiptir.

Böbrek yetmezliğinin teşhisi tek bir testle konmaz. Genellikle kan testleri (kreatinin, GFR) ve idrar testleri (protein kaçağı) ile tarama yapılır. Şüphe durumunda, ultrason gibi görüntüleme yöntemleriyle böbreklerin yapısı incelenir. Kesin tanı ve hastalığın nedeni için ise böbrek biyopsisi gerekli olabilir. Bu tetkiklerin sonuçları, nefroloji uzmanı tarafından değerlendirilerek kişiye özgü bir tedavi planı oluşturulur.